De gerenommeerde bibliotheek van het Vredespaleis in Den Haag was de eerste halte van de VVBAD-studiereis naar Nederland. Daar werden we zeer enthousiast begroet door bibliothecaris Jeroen Vervliet die ons in onderhield over het Vredespaleis en de bibliotheek in het algemeen en de verhuizing van de bibliotheek in het bijzonder.
Het Vredespaleis werd in 1913 officieel geopend als zetel voor het Permanent Hof van Arbitrage, het internationaal gerechtshof hof dat 14 jaar eerder werd opgericht door de Internationale Vredesconferentie van Den Haag. Om de bouw van dit gerechtshof te financieren werd contact opgenomen met de Amerikaanse filantroop Andrew Carnegie. Die wou aanvankelijk enkel een bijdrage leveren voor het oprichten van een bibliotheek voor internationaal recht, maar ging uiteindelijk toch akkoord om 1,5 miljoen dollar te schenken aan een stichting die zou instaan voor de bouw van het Vredespaleis. Toch bleef de oorspronkelijke intentie van Carnegie overeind wanneer samen met de opening van het Vredespaleis ook een internationale rechtsbibliotheek werd ingehuldigd. De bibliotheek had als doel het Permanent Hof te ondersteunen in haar werking door het verzamelen van informatiebronnen omtrent internationale geschillen en grensconflicten. In die materie werd de bibliotheek dan ook al snel toonaangevend en het is nog steeds één van de grootste bibliotheken op het vlak van internationaal recht.
De bibliotheek diende trouwens niet alleen ter ondersteuning van het Permanent Hof, maar stond ook ten dienste van de in 1914 opgerichte Haagse Academie voor Internationaal Recht. Deze academie kwam tot stand onder impuls van Tobias Asser, negentiende eeuws jurist internationaal recht en winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede vanwege zijn rol bij de totstandkoming van het Permanent Hof, en met financiële steun van de Carnegie stichting. De opzet was niet alleen studenten uit de hele wereld te vormen in het internationaal recht, maar vooral de opbouw van een netwerk dat later nuttig kon zijn bij diplomatieke contacten. De rol van de bibliotheek hierin is ondermeer de door de docenten aanbevolen literatuur ter voorbereiding van de studie gratis aan de studenten ter beschikking te stellen. De bibliotheek vervult die rol nog steeds, maar stelt de teksten nu full-text ter beschikking via de website. Een dienstverlening die gezien de traditioneel dure vakliteratuur jaarlijks een hap van 175.000€ in de begroting betekent. In de recente jaren is de bibliotheek van het Vredespaleis ook begonnen met het steunen van een aantal “adoptief” bibliotheken in ontwikkelingslanden.
Negentig jaar na de opening van de bibliotheek begon ze enigszins uit haar voegen te barsten en vatte men het plan op om een uitbreiding te bouwen aan het Vredespaleis. Behalve een nieuwe bibliotheek moest de uitbreiding ook kantoren voorzien voor advocatenorganisaties en bijkomende conferentiezalen. Architect Michael Wilford werd aangezocht voor de realisatie van deze nieuwbouw. Deze leerling van James Sterling had al heel wat ervaring opgedaan met de modernisering en uitbreiding van historische gebouwen. Zo had hij onder meer ontwerpen gemaakt voor de binnenstad van Stuttgart en de ambassade van Groot-Brittannië in Berlijn. Wilford nam in zijn constructie de stijl van het “oude” paleis over met bijzondere aandacht voor de bakstenen en authentieke materialen. Met zijn kleurkeuzes (tinten van rood en paars) wilde hij vooral vorm en diepte accentueren. Op 18 januari 2007 werd in het bijzijn van Wilford en koningin Beatrix de uitbreiding plechtig ingehuldigd.
De bibliotheekleiding greep de verhuis van het “oude” paleis naar de uitbreiding aan om een aantal zaken grondig te moderniseren. Het nieuwe magazijn met 1 miljoen banden werd ingericht met de nadruk op ergonomie en efficiëntie. In die zin koos men er onder meer voor de meest gebruikte werken te groeperen, net als de oude drukken. Qua brandbeveiliging werd geopteerd voor een blusgasinstallatie met een compartimenteringsysteem. Door de luchtdruk snel te laten stijgen en zo het zuurstofgehalte te laten dalen wordt de brand geblust. Ook de boeken zelf werden onder handen genomen. Beschimmelde boeken werden behandeld met laag radioactieve gammastraling en samen met alle andere boeken ontstoft aan de hand van het Italiaanse Depulvera-systeem.
De ontsluiting van de bibliotheek werd in de voorbije jaren eveneens grondig herzien. Volgens bibliothecaris Jeroen Vervliet stonden ze zeven jaar geleden nog in de prehistorie van de automatisering. Hoewel de catalogus van de bibliotheek reeds was ontsloten via PICA, gebeurden de meeste ontleningen nog via papieren consultatieformulieren. De eerste stap die genomen werd, was de koppeling van de leesaanvragen aan een OPC (Online Publieke Catalogus). Bij de ontwikkeling van die OPC werd onder meer het trefwoordensysteem, dat al sinds 1913 bestond, geherwaardeerd en hanteerde men het Oppenheimer-classificatieschema. Dit schema is een standaard binnen internationale rechtsbibliotheken en is gebaseerd op het internationale rechtshandboek van Oppenheimer uit 1920). De vernieuwde catalogus wordt sindsdien wekelijks geüpdate en is hiermee de meest actuele bibliografie van het internationaal recht en een unicum onder de rechtsbibliotheken. De bibliotheek van het Vredespaleis ontwikkelde trouwens een eigen link resolver, plinklet genaamd, die per fiche gegevens als full-text en abonnementen verzamelt en aanbiedt.
[Dit artikel verscheen oorspronkelijk op de website van de VVBAD en in verkorte vorm in Bibliotheek- & Archiefgids, 2008-4]
