On-lijn ?

Vandaag heb ik een taalkundige kwestie voor jullie. Gisterenavond hadden we op een vergadering ter voorbereiding van een website een discussie over de schrijfwijze van het woord “online”. Ik schrijf het woord zo al sinds de eerste keer dat ik het woord uit mijn pen liet vloeien. Er rest mij wel nog een herinnering uit mijn verre computerverleden (een jaar of 7 terug) dat je toen wel vaker de schrijfwijze “on-line” (met een koppelteken dus) kon lezen. De dag van vandaag ook nog trouwens. Op de eerder vermelde redactievergadering kwam de voltallige groep opdraven met de schrijfwijze “on line”, als twee afzonderlijke woorden dus. Mensen die mij wat kennen weten dat ik zelden in mijn ongelijk berust (een mens moet toch een beetje negatieve kanten hebben) en meteen op zoek ga naar de oorzaken van deze foute kennis. De eerste bron in dergelijke zaken is vanzelfsprekend onze gezette vriend Van Dale. Bij het intikken van de term “online” verwijst ‘den dikke’ ons naar het volgende:

on line (bn.)
1 [comp.] rechtstreeks verbonden met de server of het internet < => off line

Dus duidelijk met een spatie tussen “on” en “line”. De schrijfwijze “on-line” vindt hij zelfs gewoonweg niet terug en ook de driedelige papieren versie biedt geen verdere uitkomst.
Onze tweede bron inzake de Nederlandse taal zijn de taaladvies-website’s. Enerzijds Taaladvies.nete van de Nederlandse Taalunie, die ook het Groene Boekje – waarvan er dit jaar een nieuwe versie verschijnt – uitgeven. Het GB volgt de Van Dale en geeft “on line” als correcte schrijfwijze. Een snel doorlopen van Taaladvies.net leert ons dat zowel “on line” als “on-line” gebruikt worden. Er is zelfs een klein artikel betreffende het onderwerp:

Vraag Welke spelling is correct: on line databank, on-line databank, on-line-databank of on-linedatabank
AntwoordCorrect zijn on-line-databank en on-line databank.

Hier wordt dus dan weer de “on-line” schrijfwijze gehanteerd. Het is mij ondertussen wel al duidelijk dat in het nederlands de schrijfwijze “online” niet gebruikt wordt en mij collega’s volkomen gelijk hadden met het gebruik van de schrijfwijze “on line”. Bij deze weze dit toegegeven, maar toch wil ik de oorzaak weten van mijn fout begrip. Ik ben trouwens niet de enige … kwaliteitskrant De Standaard hanteert op zijn website bijna unaniem de schrijfwijze “online”. Die andere kwaliteitskrant “De Morgen” gebruikt dan weer “on-line” en “on line”. Stad Gent en het ACV staan dan weer aan mijn kant …
Tijd om even van de taalbron te gaan drinken en het Kanaal over te steken naar Oxford en Cambridge. De (beknopte) “online” versie van The Oxford English Dictionary stuurt ons, ten gevolge search-engine-logica, bij het intikken van “on line” door naar dit resultaat:

online
  • adjective & adverb 1 controlled by or connected to a computer. 2 in or into operation or existence.

…maar heeft nog nooit van “on-line” gehoord. Gelijkaardige resultaten krijgen we bij het consulteren van Cambridge Dictionaries Online. Alleen verwijst Cambridge ons door naar het lemma “on-line” in de Cambridge Dictionary of American English.

on-line, online
adjective, adverb 
using a computer to communicate with other computers, or of or about a computer that is connected to another computer 

Maar wat is nu het juiste ? Mijn conlusie:
Rekening houdend met de naslagwerken voor de nederlandse taal erken ik dat “on line” (met een spatie dus) in regel is. Het probleem is dat ik niet snap vanwaar dit woord komt aangezien in het engels enkel “on-line” en “online” de gangbare termen zijn. “On-line” blijkt zelfs een eerder verouderde schrijfwijze te zijn, die heden ten dage veelal vervangen wordt door “online”. Het nederlands heeft mijns inziens een woord verkeerdelijk uit het engels overgenomen en zo komt “on-line” er eigenlijk als beste oplossing uit, aangezien ze zowel in de oorspronkelijke taal als in de taal die het woord overnam voorkomt. Zelf zal ik evenwel “online” blijven gebruiken, aangezien dit in de globale internet de meest gangbare schrijfwijze is.

Aanvulling 16/03/2005
Bij wijze van toeval stootte ik vandaag op twee website’s die bij bovenstaande post schromelijk over het hoofd zag. Spijtig dat ik ze toen vergat, maar gelukkig toch gevonden want zij bevestigden mij in mijn conclusie om consequent “online” te blijven gebruiken (voor zover het niet-persoonlijke en niet-officiële publicaties zijn. Vooreerst gaan we te rade bij het Nederlandse Language Lab dat professionele vertalingen levert voor bedrijven (zie hun uitgebreid profiel).

On line, on-line of online?
Het Nederlands loopt hijgend achter het Engels aan om al het nieuwe jargon te assimileren. Weinig woorden worden momenteel zo inconsistent gespeld als het woord online. ‘De Dikke’ schrijft het als ‘on line’ maar beschouwt het als een bijwoord terwijl de ervaring leert dat online vaker bijvoeglijk dan bijwoordelijk gebruikt wordt. Hiervoor geven de Dikke Van Dale noch het Groene Boekje een oplossing. Zelfs het gezaghebbende genootschap Onze Taal ‘begrijpt’ het issue niet helemaal en heeft de voorkeur voor de schrijfwijze ‘on line’ bij bijvoeglijk gebruik. Er zijn echter maar twee mogelijke schrijfwijzen: online of on-line, zoals de Amerikanen of Britten het schrijven. Beide schrijfwijzen worden door elkaar gebruikt. Aangezien streepjes bij voorkeur vermeden dienen te worden en de term volkomen ingeburgerd is, kiezen wij voor de schrijfwijze ‘online’.
Dus:
Een online adviesdienst (bijvoeglijk naamwoord).
Maar:
Hij gaat on line (bijwoordelijk gebruikt).
Overigens is de spelling ‘on-line’ voor het bijvoeglijk naamwoord niet per se fout, ‘on line’ wel.

Via hen komen we terecht op de website van de Nederlandse taalvereninging Onze Taal. Ook zijn stellen de “online” schrijfwijze voor:

Wat is juist: online, on-line of on line?
Wij adviseren de schrijfwijze online.
In het Groene Boekje zijn de bijwoordelijke bepalingen on line en off line opgenomen. De meeste naslagwerken nemen deze spelling over. De herziene druk van de Spellingwijzer Onze Taal (2002) beschouwt deze bepalingen echter als ingeburgerde Engelse woordcombinaties, en schrijft ze aaneen: online en offline.
Samenstellingen met het bijwoord online of offline als eerste deel worden zonder streepje aaneengeschreven, bijvoorbeeld onlineverbinding, onlineversie en offlinepublicatie. (In een woord als offline-uitgave wordt overigens wel een streepje geschreven, vanwege de klinkerbotsing.)
Als u zich aan de schrijfwijze in het Groene Boekje wilt houden en on line en off line dus als woordgroepen beschouwt, zou u in samenstellingen een streepje moeten schrijven: on-lineverbinding, off-line-uitgave, enzovoorts. Tussen de delen van een anderstalige woordgroep in een samenstelling komt namelijk altijd een streepje. Vergelijkbare woorden zijn ad-hocbesluit en a-capellakoor (ad hoc en a capella zijn ook anderstalige woordgroepen).

Dus ja, mijn conclusie blijft min of meer hetzelfde, bij officiële publicaties en stukken wordt nog steeds on line gehanteerd, behalve bij samenstellingen, dan wordt on-line gebruikt. Persoonlijk zal ik toch zo veel mogelijk “online” hanteren en bij eventuele kritiek heb ik nu toch al wat gezaghebbende referenties achter de hand.

6 Reacties

  1. In het Engels heb je de keuze tussen online en on-line.

    De algemene (!) regel in die taal zegt dat wanneer een nieuw woord wordt gevormd, een koppelteken wordt gebruikt tot dat woord gemeengoed is geworden. In dat geval verdwijnt het koppelteken. Dat is de reden waarom je nu nog steeds beide versies vindt in het Engels.
    Algemeen kan je echter stellen dat ‘online’ de meest correcte versie is (we kunnen immers toch wel zeggen dat het woord algemeen gangbaar is).

    In het Nederlands ligt het weer anders. In principe moeten we ‘on line’ en ‘off line’ schrijven. Maar als we een vreemdtalig woord verbinden met een Nederlands woord, moet er een streepje bij: ‘on-lineverbinding’

    Als je de woorden echter beschouwt als ingeburgerde vreemde woorden, dan kan je uiteraard ook ‘online’ en ‘offline’ schrijven. Officieel is dat echter niet correct.

    Persoonlijk vind ik dat het Nederlands logischer is dan het Engels: je bent immers ‘op de lijn’ (dus ‘on line’).

    Taal blijft boeiend, hè?

  2. Herman heeft gelijk.

    Zelf gebruik ik consequent in mijn cDAVID rapporten “on line” als het los staat en “on-line” wanneer het gebruikt wordt in een samenstelling met een nederlandstalig woord.

    Vind ik eigenlijk zéér logisch.

    Taal is inderdaad zéér boeiend.

  3. Herman heeft natuurlijk gelijk en Matthias zijn werkwijze lijkt mij zeer correct, aldus zal ik die vanaf heden dan ook toepassen. Het stemt overeen met wat ik terugvond en aangaf betreffende de nederlandstalige richtlijnen.
    Ik vond het toch opmerkelijk dat voor een zelfde woord met een zelfde betekenis drie verschillende schrijfwijzen bestonden. De vraag is nu maar wanneer “online” wordt erkend als een ingeburgerd vreemd woord. Taal is interessant, maar het deelaspect globalisering en onderlinge invloeden van talen nog veel interessanter.

  4. Mij lijkt ‘on line’ zoals Herman zegt: letterlijk ‘op de lijn’ ook logisch. Of dat is toch hoe ik het aanvoel, taalgevoelig. En automatisch het zo zou schrijven, zonder na te denken. En als ik er stil bij sta…ook.

  5. Vind het trouwens logisch dat bepaalde vreemde woorden, opgenomen in een ander taal, hun eigenheid ergens behouden. Ter ergernis van de échte flaminganten bvb., maar sé, vind daar niks verkeerd aan. ‘Op de lijn’ klinkt écht niet! Een taal evolueert…. Heb enkele maanden geleden een hele lijst van buiten geleerd, vervoegingen van Engelse woorden opgenomen in het Nederlands waaronder deze(heb de lijst hier voor mij liggen, ronduit schitterend): V.T. 3de PE van intapen: hij tapete in- deleten: hij deletete- dowloaden: hij gedownloadde- managen: hij managede- sneeren, van ’to sneer’: hij sneerde- sms’en: hij sms’ te en dan de VD 1ste PM van e-mailen: wij hebben geë-maild, sms’en: wij hebben ge’sms’t-intapen: wij hebben ingetapet- deleten: wij hebben gedeletet….

Laat een antwoord achter aan Herman Reactie annuleren

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Deze site gebruikt Akismet om spam te verminderen. Bekijk hoe je reactie-gegevens worden verwerkt.